Diagnostisch interview
Kortdurende exposure-in-vivobehandeling kan worden gebruikt bij elke specifieke fobie of angst. Deze behandeling wordt ondermeer toegepast bij mensen met angst voor spinnen, kakkerlakken, injecties, hoogten, vliegen, kleine ruimtes, bloed en specifieke voedselaversie.
De motivatie voor behandeling moet groot genoeg zijn om de angst te tolereren tijdens de sessie.
Het doel van de kortdurende exposure-in-vivobehandeling is jou op een zodanige gecontroleerde manier aan de angstwekkende situatie bloot te stellen dat je net zo lang in de gevreesde situatie durft te blijven tot je ervaren dat de gevreesde catastrofe helemaal niet optreed. Normaliter stijgt je angst tijdens een exposure in eerste instantie flink, bereikt daarna een plateau om vervolgens langzaam terug te keren tot op het niveau van de basislijn. Dit zorgt ervoor dat zowel je angstaanjagende verwachtingen als je lichamelijke angstresponsen ten gevolge van de herhaalde blootstelling minder worden.
Je hebt nu hoogstwaarschijnlijk irrationele gedachten over zowel de vreeswekkende stimuli (ik zal misselijk worden van dit eten en gaan overgeven, spinnen zijn vies), als over je emotionele reacties bij de confrontatie met de vreeswekkende stimuli (Ik zal gek worden van angst, ik zal alle controle over mezelf verliezen).
De vragen die nu belangrijk zijn:
- Inventarisatie van de klachten: de aard van de angstoproepende stimuli en de aard van de emotionele, lichamelijk, cognitieve en gedragsmatige reacties.
- Inventarisatie van afschrikwekkende gedachten: wat is het ergste dat zou kunnen gebeuren en wat zou er gebeuren als vluchten of vermijden onmogelijk zou zijn.
Rationale exposure in vivo
Angst stijgt tijdens een confrontatie en daalt weer na een vluchtreactie. Op korte termijn is dit dus een effectieve methode want de angst verdwijnt snel. Het heeft echter ook belangrijke nadelen: de angst is bij een volgende confrontatie nog steeds hevig en de patiënt ervaart op deze manier nooit wat er echt zou zijn gebeurd. Voor de lange termijn werkt vermijden dus averechts, de angst blijft bestaan.
In deze behandeling gaan we precies het tegenovergestelde doen. In plaats van te vluchten zoeken we de confrontatie op. De angst kan hierdoor nog wat verder stijgen, maar ze zal langzaam maar zeker uit zichzelf gaan dalen. Die daling vindt plaats omdat er niets rampzaligs gebeurt en de voorspelde catastrofe uitblijft. Bij de volgende confrontatie zal de angst steeds minder stijgen en sneller weer dalen. Zo wordt de angst stapje voor stapje overwonnen.
Graduele exposure
Blootstelling aan gevreesde situaties vormt de kern van de behandeling en kan worden gezien als een serie gedragsexperimenten die je in de gelegenheid stellen om op een gecontroleerde manier corrigerende ervaringen op te doen.
We gaan werken met een angsthiërarchie: begonnen wordt met een relatief minder moeilijke stap. Is deze stap met succes gezet, dan overleggen over de volgende stap.
Wat kan de eerste stap zijn, iets wat eng is, maar je wel aan kan. Wat denk je dat er zal gebeuren tijdens de exposure?
Tijdens de exposure zullen angst en schrikreacties optreden, dat is normaal en zelfs onmisbaar voor de werkzaamheid van de exposure. Wanneer de stap nauwelijks meer angst oproept zullen we de oefening nabespreken met aandacht voor wat je vóór de oefening verwachtte wat er zou gebeuren en wat er daadwerkelijk gebeurde. Vervolgens maken we een nieuwe verwachting voor dezelfde oefening, als deze niet in de buurt van 0 ligt, herhalen we dezelfde oefening. Is de verwachte angst wel bijna 0, dan kunnen we een volgende, spannender stap gaan zetten. Het is belangrijk om achteraf de veilige situatie met de stimulus goed in te prenten en te visualiseren zodat die later makkelijk opgeroepen kan worden. Een hulpmiddel hierbij is de discrepantie tussen de verwachtte en daadwerkelijke uitkomst.
Afronding
Deze sessie moet gezien worden als een eerste stap. Het is belangrijk dat je doorgaat met oefenen in de thuissituatie.
Stelregels voor na de exposure-in-vivobehandeling:
- Handhaaf het principe nooit meer uit de voormalige angstige situatie te vluchten of dergelijke situaties op voorhand te vermijden
- Doe zoveel mogelijk huiswerkopdrachten in de eigen, natuurlijke omgeving ter generalisatie en consolidatie van het behaalde resultaat
- Visualiseer voor aanvang van het oefenen nogmaals de succesvolle eindstappen die zijn gemaakt tijdens de exposure-in-vivobehandeling.