Aandachtgerichte cognitieve therapie (ACT) is een behandelwijze gebaseerd op cognitieve therapie, aangevuld met invloeden van mindfulness.
Een van de sterkste punten van cognitieve therapie is dat ze een manier biedt om naar de verbanden tussen de gevoelens, gedachten en gedragingen te kijken die samen tot sociaal emotionele problemen kunnen leiden.
De kernvaardigheid die aandachtgerichte cognitieve therapie deelnemers wil bijbrengen, is het vermogen gemoedstoestanden te herkennen die gekenmerkt worden door zichzelf in stand houdende patronen van zichzelf herhalend, negatief denken, en zich daarvan los maken. Het belangrijkste instrument om deze geestelijke schakelingen uit te voeren is het op een bepaalde manier weloverwogen inzetten van aandacht en bewustzijn. Het oogmerk hierbij is niet de negatieve gedachtetoestanden geheel te verdringen, maar te voorkomen dat ze blijven.
Deze oude denkpatronen zijn gebaseerd op oude, ingesleten, automatische cognitieve gewoonten. Ze zijn hardnekkig omdat de betrokkene in een cognitieve modus blijft die wordt gekenmerkt door een aantal elementen:
- de automatische piloot
- het overheersende verlangen de negatieve stemming kwijt te raken
- het constante vergelijken van de huidige met de gewenste toestand
- het vertrouwen op verbale oplossingstechnieken
Oude, ingesleten denkpatronen uiten zich echter niet alleen in negatieve gedachtepatronen. Ze kunnen zich ook vertalen in telkens terugkerende rolpatronen zoals het obsessief willen ‘verzorgen’, waardoor er altijd eten in de buurt is. Ook de lichamelijke gewoonten van eten (kauwbewegingen, grijpen, en zo voorts) die een rol spelen bij eetproblemen zijn vaak te herleiden tot automatische cognitieve patronen.
Het belangrijkste is te leren hoe je uit deze zichzelf in stand houdende toestand kunt stappen – en hoe je eruit kunt blijven. De kernprincipes zijn gerichte aandacht en loslaten. Het doel van de training is vrijheid. Het uitgangspunt hierbij is dat de deelnemers hun eigen deskundigen zijn, en van zichzelf al beschikken over een schat aan ervaringen en vaardigheden.
Wat moet er worden geleerd:
- concentratie
- bewustzijn van / aandacht voor gedachten, emoties, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen
- in het moment blijven
- decentreren
- aanvaarding, non-aversie, ongehechtheid, vriendelijke aandacht
- loslaten
- zijn in plaats van doen, niet streven naar een doel, niet streven naar een bepaalde toestand
- je aandacht richten op de plek in je lichaam waar zich een probleem manifesteert